از ترکیبات مؤثر موجود در عصارهٔ گیاه گزنه، می توان به استیل کولین، اسید کافئیک، اسید فرمیک، فلاوونوئیدهائی مانند کوئرستین، هیستامین، سروتونین، گلوکوکوئینون و استرول هائی مانند استیگماسترول، فنول ها و مواد معدنی اشاره کرد. ریشهٔ گیاه حاوی تانن های مختلف، کومارین، تری ترپن و استرول هائی مانند بتاسیتواسترول است. بتاسیتواسترول ترکیبی است که باعث بهبود علائم ناشی از بروز هایپرتروفی (بزرگ شدن بافت) پروستات می شود.

در گذشته از این گیاه براي تغذيه استفاده مي كردند و از خواص درماني آن اطلاع داشته اند . جالينوس حكيم كه در قرن دوم ميلادي زندگي مي كرده آنرا براي رفع سرماخوردگي و بيماری دستگاه تنفسي بكار مي برده است . گزنه گياهي است علفي و چند ساله كه ساقه آن چهار گوش بوده و بطور قائم تا ارتفاع يك متر بالا مي رو د. اين گياه در خرابه ها ،‌باغها و نقاط مرطوب كه چهارپايان از آن عبور مي كنند بحالت خودرو مي روي ريشه اين گياه خزنده بوده و در ناحيه اي كه سبز مي شود كم كم تمام منطقه را فرا مي گيرد . ساقه اين گياه را پرزها و تارهاي مخروطي شكل پوشانده كه در صورت لمس كردن ساقه بدست مي چسبد و پوست را مي گزد كه توليد خارش و سوزش مي كند و شايد بهمين دليل آنرا گزنه ناميده اند . تخم آن نرم ، ريز و تيره رنگ و مانند تخم كتان است قسمت مورد استفاده اين گياه برگهاي تازه ، ريشه ف شيره و دانه آن است

یکی از خواص درمانی برگ های گیاه گزنه درمان عفونت های دستگاه اداری است. در درمان عفونت مثانه و دیگر التهابات قسمت های انتهای دستگاه اداری، این گیاه بسیار مفید واقع می شود. این خاصیت گزنه به واسطهٔ دیورتیک یا مدر بودن آن باعث می شود تا از بار میکروبی دستگاه کاسته شود. علاوه بر این خاصیت های ضدالتهابی و تقویت کنندگی سیستم ایمنی نیز در بهبود شرایط بسیار مؤثرند.

ترکیبات موجود در ریشهٔ گیاه گزنه قادرند از طریق مهار اتصال گلوبولین متصل به هورمون جنسی مردانه به سلول های پروستات، از عوارض ناشی از بزرگ شدن پروستات بکاهند. البته اگر این دارو به همراه نخل اره ای (Saw Palmetto) و پیجئوم (Pygeum) مصرف شود تأثیرات بهتری حاصل خواهد شد. بررسی های انجام شده نشان می دهند که برگ های گزنه خاصیت ضدحساسیت فصلی دارند. تب یونجه (Hay fever) که با علائمی چون احتقاق بینی، عطسه، خارش و اشک ریختن همراه است، در نتیجهٔ واکنش سیستم ایمنی و عوامل آلرژن موجود در هوا مانند گرده ها و رگ وید (Regweed) ایجاد می شود. برگ های گزنه از طریق مهار ترشح هیستامین و عوامل ضدالتهابی که در پی این واکنش اینی آزاد می شوند، علائم ایجاد شده را بهبود می بخشند.

برگ های این گیاه در برخورد با پوست می توانند باعث بروز واکنش های حساسیتی و افزایش جریان خون در سطح پوست و تجمع خون در موضع شوند. از این ویژگی می توان در درمان اگزما به ویژه کودکان استفاده کرد. استفاده از این گیاه به ویژه در زمانی که اگزما در نتیجهٔ بروز حالات عصبی و استرس تشدید می شود، بسیار ثمربخش است. علاوه بر این مصرف این ماده در درمان التهابات پوستی و همچنین برطرف کردن شورهٔ سر بسیار مؤثر بوده و باعث بازگشت رنگ طبیعی مو می شود. گذشته از این برخی شواهد حاکی از تأثیر این داروی گیاهی در درمان آکنه است.

تركيبات شيميايي
گزنه داراي تانن ، لسيتين ،‌اسيد فورميك ، نيترات پتاسيم و كلسيم ، تركيبات آهن درد ، ويتامين C و نوعي گلوكوزيد است كه پوست را قرمز مي كند از سرشاخه هاي اين گياه ماده قرمز رنگي بنام اورتي سين استخراج مي شود .
خواص دارويي
گزنه از نظر طب قديم ايران گرم و خشك است 1

) گزنه مو را تقويت كرده و از ريزش موي سر جلوگيري مي كند ، حتي در بعضي از مورد موي سر دوباره مي رويد . براي استفاده از اين خاصيت 6 گرم سر شاخه ها و برگها و ريشه گزنه را بتنهايي و يا با 30 گرم چاي كوهي در يك ليتر آبجوش ريخته و آنقدر بجوشانيد تا حجم مايع به نصف برسد . شبها مقداري از اين مايع را به سر بماليد و صبح بشوئيد .

2)براي برق شدن و جلا دادن به موها بعد از شستشوي سر موها را با چاي گزنه ماساژ دهيد . بدين منظور يك قاشق چايخوير بگ گزنه خشك را در يك ليوان آب جوش ريخته و مدت نيمساعت بگذاريد بماند . ماساژ دادن با اين چاي ، شوره سر را برطرف مي كند.

 3)دستگاه هاضمه را تقويت مي كند

4)ادرار را زياد مي كند

5)براي درمان بيماري قند مفيد است بدين منظور يك فنجان چاي گزنه را سه بار در رو.ز ميل كنيد

6)ترشح شير را در زنان شيدره زياد مي كند

7)اخلاط خوني را برطرف مي كند

8)بيماريهاي پوستي را برطرف مي كند

9)براي باز كردن عادت ماهيانه از دانه گزنه استفاده كنيد

10)در درمان كم خوني موثر است و تعداد گلبولهاي قرمز را زياد مي كند

11)اگر در ادرار خون وجود داشته باشد گزنه آنرا برطرف مي كند

12)گزنه عرق آور است 13

)پاك كننده اخلاط سينه ، ريه و معده است

14)نيروي جنسي را تقويت مي كند

15)گرفتيگ هاي كبدي را رفع مي كند

16)براي از بين بردن زگيل ، ضماد برگهاي تازه آنرا روي زگيل بماليد .

17)براي پاك كردن مثانه ، رفع عفونت مثانه و دفع سنگ از مثانه برگ گزنه را همراه با ريشه شيرين بيان دم كنيد و بنوشيد

18)براي التيام زخم ها و زخم هاي سرطاني از ضماد تخم گزنه مخلوط با عسل استفاده كنيد

19)براي برطرف كردن كهير از جوشانده گزنه بمقدار سر فنجام در روز بنوشيد 20

)درد نقرس را كاهش مي دهد

21)براي برطرف كردن ناراحتي هاي زنانه قبل از عادت ماهيانه از چاي گزنه استفاده كنيد

22)ناراحتي هاي كليه را برطرف مي كند

23)ضماد آن درد عضلاني را برطرف مي كند

24)كرم معده و روده را مي كشد

 25)درمان كننده بواسير است

26)براي برطرف كردن درد رماتيسم ، برگهاي تازه آنرا روي پوست بماليد .
 

طرز استفاده
1- دم كرده گزنه : مقدار 40 گرم برگ گزنه را در يك ليتر آبجوش ريخته و بمدت 10 دقيقه دم كنيد . مقدار مصرف آن سه فنجان در روز بعد از غذاست . 2- جوشانده گزنه : مقدار 30 گرم گزنه را در يك ليتر آب ريخته و بمدت 10 دقيقه آنرا بجوشانيد . اين جوشانده براي تصفيه خون مفيد است . مقدار مصرف آن يك فنجان بين غذاها در روز است . 3-تنطور گزنه :‌يك قسمت برگ گزنه را با پنج قسمت الكل 50 درجه طبي مخلوط كرده و در داخل شيشه در بسته بريزيد و بمدت 15 روز هر روز آنرا تكان دهيد بعد از اينمدت آنرا صاف كرده و در شيشه دربسته نگاهدري كنيد . مقدار مصرف آن 15-10 قطره سه بار در روز مي باشد .

--------------------------------------------------------------------------------

مضرات
گزنه اگر بيش از حد استفاده شود ممكن است براي روده ها و كليه ها مضر باشد بنابراين بهتر است با صمغ عربي و كتيرا خورده شود مقدار مصرف بيش از 10 گرم در روز ممكن است باعث بند آمدن ادرار شود . زنان باردار و كودكان بايد از مصرف آن خورددي كنند .

 چاي گزنه
خواص: كاهش دهنده قند خون، غلظت خون، چربي، ضد صفرا و سنگ كليه، ضد سرطان و امراض كليوي، ادرار آور، ضد خونريزي ها،  ضد ريزش مو، رفع خستگي،  زياد كننده شير مادر

طرز تهيه: يك قاشق غذاخوري در يك قوري+ ۲ ليوان آب سرد + نبات

  البته باید پنج گرم در روز  مصرف شود و مصرف بیش از حد آن باعث می شود پتاسیم از بدن خارج شود.

 بابا آدم Burdock
نام علمی Arctium lappa

 بابا آدم كه فيل گوش و آراقيطون نيز ناميده مي شود گياهي است علفي و دوساله كه ارتفاع ساقه آن تا 1/5 متر مي رسد . اين گياه بحالت وحشي در دشت ها و نواحي معتدل و مرطوب و سايه در اروپا و آسيا مي رويد . ساقه آن كه شبيه پوست مار است پوشيده از كركهاي خشن و زبر مي باشد . برگهاي آن بسيار بزرگ و پهن بحالت افتاده بر روي ساقه قرار درد .رنگ برگها در قسمت چسبيده به ساقه سبز كم رنگ و هر چه بطرف انتهاي برگ نزديك تر مي شويم تيره تر مي شود .ريشه گياه دراز دوكي شكل و مانند هويج بضخامت انگشت دست بوده وداراي مقدر زيادي كربنات پتاسيم و نيترات پتاسيم است . پوست ريشه بابا آدم قهوه لي ، مغز آن سفيد و طعم آن كمي شيرين است ولي بوي تهوع آوري درد . ميوه آن پس از رسيدن بصورت فندقه اي با 3 يا 4 سطح و برنگ زرد حنايي ظاهر مي شود .در انتهاي ميوه تارهاي زرد رنگي وجود دارد كه در موقع عبور گوسفندان و جانوران به پشم هاي آنها مي چسبد و موجب پخش تخم اين گياه به مناطق ديگر مي شود .
بابا آدم در بعضي از نقاط ايران بحالت وحشي مي رويد . از ريشه اين گياه استفاده طبي بعمل مي آيد پس از خارج كردن ريشه بابا آدم از خاك آنرا بخوبي شسته و به قطعات كوچك سه سانتيمتري تقسيم كرده و در اثر حرارت خورشيد يا در كوره هاي مخصوصي خشك مي كنند .
خواص داروئي:
از نظر طب قديم ايران ريشه بابا آدم سرد و خشك است .
1) بهترين تصفيه كننده خون است و خون را تميز كرده و سموم را از بدن خارج مي كند .
2)جوشهاي صورت و كورك را برطرف مي كند .
3)ادرار آور و معرق است .
4)سيستم لنفی بدن را تميز مي كند .
5)بيماريهاي پوستي نظير اگزما ، گل مژه و زخم ها را برطرف مي كند .
6)تورم را از بين ميبرد .
7) تقويت كننده بدن است .
8)جوشانده برگهاي بابا آدم را در معالجه سرگيجه و رماتيسم بكار مي برند .
9)براي تنظيم قند خون و معالجه بيماري قند از جوشانده برگهاي بابا آدم بمقدر سه فنجان در روز استفاده كنيد
10)براي معالجه سرخك ، برگهاي بابا آدم را با كمي شكر بجوشانيد و به مريض بدهيد .
11)جوشانده تخم بابا آدم ضد عفوني كننده است .
12)تخم بابا آدم ضد كرم معده و روده است .
13)در ناراحتي هاي ريوي و گلو درد از جوشانده تخم بابا آدم استفاده كنيد .
14)در معالجه ذات الريه بكار مي رود .
15)ريشه بابا آدم در برطرف كردن سرماخوردگي موثر است .
16)تب حاصل از بيماري مخملك را برطرف مي كند.
17)در معالجه يبوست موثر است .
18)بعنوان ضد سم در هنگام نيش زدن جانوران سمي استفاده مي شود.
19) براي معالجه كچلي برگ بابا آدم را دم كرده و روي پوست سر بماليد .
20)براي معالجه زخم ها و التيام جراحات ، جوشانده برگ بابا آدم را با مقدر مساوي روغن زيتون مخلوط كرده و روي زخم ها و جراحات بماليد .
21) ريشه بابا آدم علاج كم خوني و رنگ پريدگي است زيرا داراي مقدر زيادي آهن است .
22)براي معالجه رماتيسم و آرتروز مفيد است .
23) نقرس را برطرف مي كند .
24)در معالجه بيماريهاي عفوني موثر است .
25)درد سياتيك را آرام مي كند .
26)در برطرف كردن كمر درد موثر است .
27)آب آوردن بدن را درمان مي كند .
28) هضم غذا را تسريع مي كند .
29)ورم كليه را دفع مي كند .
30)آنهائيكه ميل زيادي بخوردن شيريني و شكر دارند اگر صبح ناشتا از دم كرده اين گياه بنوشيد بزودي اين عادت رفع خواهد شد .
31)برای ترک قهوه مفید است.
32)كهير را برطرف مي كند.
33)ريشه بابا آدم را له كرده و يا بجوشانيد و آنرا روي كورك و يا اگزما بماليد تا آنرا برطرف كند .
34) براي جلوگيري از ريزش مو و تقويت آن جوشانده غليظ ريشه بابا آدم را به سر ماليد .
35)براي برطرف كردن سوزش و درد گزيدگي زنبور با حشرات برگ بابا آدم را له كرده و به محل گزيدگي بماليد .
ریشه، تخم و برگ آن مصرف میشود

ضماد برگ : موجب اكسيده شدن و زائل شدن سم مار مي شود ، رفع كننده خارش و تحريكات جلدي

دانه : داراي روغن كه زود خشك مي شود و در اثر ماندن كهنه نمي شود.

روش استفاده : برگ و ريشه (دم كرده)

1 – بابا آدم +گزنه + افسنطين + آرنيكا + مريم گلي : تحريك رشد مو ، تقويت موي سر و ضد ريزش مو

2 – بابا آدم + بارهنگ + بنفشه (روغن – موضعي) : رفع درماتيت گهواره و بثورات جلدي ناشي از ادرار

عوارض جانبي و منع مصرف : گزارش نشده است.